کروماتوگرافی گازی-طیف سنج جرمی
(GC / MS)
ﯾﮑﯽ از ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪﺗﺮﯾﻦ دﺳﺘﮕﺎه های ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده در آﻧﺎﻟﯿﺰ دﺳﺘﮕﺎﻫﯽ، ﮐﺮوﻣﺎﺗﻮﮔﺮاﻓﯽ ﮔﺎزي ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و ﺗﺮﮐﯿﺒﺎت ﭘﺲ از ﺟﺪاﺳﺎزي ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻃﯿﻒﺳﻨﺞ ﺟﺮﻣﯽ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ. ﭘﺲ دﺳﺘﮕﺎه GC-MS از دو ﻗﺴﻤﺖ GC (ﮔﺎز ﮐﺮوﻣﺎﺗﻮﮔﺮاﻓﯽ) و MS (ﻃﯿﻒ ﺳﻨﺠﯽ ﺟﺮﻣﯽ) ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ. در اﯾﻦ دﺳﺘﮕﺎه GC و Mass از ﻫﻢ ﺟﺪا ﻧﻤﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ و وارد ﮐﺮدن ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﻪ دﺳﺘﮕﺎه Mass از ﻃﺮﯾﻖ GC بواسطه ی رابط ویژه ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ، ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ در اﯾﻦ دﺳﺘﮕﺎه، ﻓﻘﻂ از ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎﯾﯽ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﯿﻢ ﻃﯿﻒ ﺟﺮﻣﯽ ﺗﻬﯿﻪ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﺑﺘﻮان آنها را ﺑﻪ GC ﺗﺰرﯾﻖ ﻧمود. ﺑﻪ ﻃﻮر ﻋﻤﺪه اﯾﻦ دﺳﺘﮕﺎه ﺑﺮاي ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ و ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﻘﺪارنمونه هایی اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮار هستند (ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺳﺎﻧﺲﻫﺎي ﮔﯿﺎﻫﯽ ﮐﻪ ﻧﻘﻄﻪ ﺟﻮش ﭘﺎﯾﯿﻨﯽ دارﻧﺪ) و ﯾﺎ ﺑواﺳﻄﻪ ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺑﺎ ﺑﺮﺧﯽ واﮐﻨﺸﮕﺮﻫﺎ و ﯾﺎ حلال های خاص، مشتق سازی شده وتبدیل به گونه ی ﻓﺮار می شوند.
در دﺳﺘﮕﺎه GC-MS اﺟﺰاي ﯾﮏ ﻣﺨﻠﻮط ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺗﻮﺳﻂ ﯾﮏ ﺳﺘﻮن ﮐﺮوﻣﺎﺗﻮﮔﺮاﻓﯽ از ﻫﻢ ﺟﺪا ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و ﭘﺲ از ﺣﺬف ﮔﺎز ﺣﺎﺻﻞ، وارد ﻣﻨﺒﻊ یونیزاسیون ﻃﯿﻒ ﺳﻨﺞ ﺟﺮﻣﯽ ﻣﯽ ﮔﺮدﻧﺪ و ﺳﭙﺲ، ﺑﻪواﺳﻄﻪ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯿﺪاﻧﻬﺎي اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ﭘﺮ ﻗﺪرت، اﻗﺪام ﺑﻪ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﮐﻤﯽ و ﮐﯿﻔﯽ اﺟﺰاي ﻣﺨﻠﻮط ﺑﺮ اﺳﺎس ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺎر اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ﺑﻪ ﺟﺮم آﻧﻬﺎ ﻣﯽﮔﺮدد.ﺑﺮﺗﺮي ﻋﻤﺪه اﯾﻦ روش ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﺎﯾﺮ روش ﻫﺎ، ﺳﺮﯾﻊ ﺑﻮدن ﭘﺎﺳﺦ دﻫﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ( ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ اﺟﺰاي ﻣﺨﻠﻮط ﻇﺮف ﮐﻤﺘﺮ از90 ﺛﺎﻧﯿﻪ ﭘﺲ از ورود ﻣﺨﻠﻮط به داﺧﻞ دﺳﺘﮕﺎه اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﺷﻮد)، ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺣﺘﯽ در ﺻﻮرت در اﺧﺘﯿﺎر داﺷﺘﻦ ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﺑﺴﯿﺎر اﻧﺪﮐﯽ از ﯾﮏ ﻣﺨﻠﻮط (در ﺣﺪ ﭘﯿﮑﻮﮔﺮم)، ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ دﻗﺖ، اﻗﺪام ﺑﻪ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻧﻮع و ﻣﻘﺎدﯾﺮ اﺟﺰاي ﺗﺸﮑﯿﻞ دﻫﻨﺪه آن ﻧﻤﻮد. ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﻣﺰﯾﺖ اﯾﻦ روش ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﺎﯾﺮ روش ﻫﺎ از ﻗﺒﯿﻞ IR ،UV-Vis ،XRD ،TEM، اﺳﭙﮑﺘﺮوﺳﮑﭙﯽ راﻣﺎن و TGA اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺗﻌﯿﯿﻦ و ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺗﺮﮐﯿﺒﺎت ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ از روش ﻫﺎي ﻓﻮق ﻧﻤﯽ ﺗﻮان اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد. اﻣﺎ از روش MS ﻣﯽ ﺗﻮان اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد. در آنالیز نمونه های دارویی ، محصولات طبیعی، کنترل کیفیت، صنایع غذایی ، فیزیولوژی، گیاهان دارویی طبیعی و پزشکی قانونی از این روش استفاده می شود.